Turistlar statistik hisobini olib borish bo‘yicha xalqaro standartlar va tajribalar tahlili
Z.T.Jumanova
Annotatsiya
Maqolada turizm hisobini olib borish bo‘yicha xalqaro stanlartlar, xususan turizm yordamchi hisobi tahlil qilingan. Ma’lumki, turizm yordamchi hisobi 1993 yil hamda 2008 yillarda qabul qilingan. Maqolada mazkur ikki yilda qabul qilingan turizm yordamchi hisobining o‘zaro farqli jihatlari keng yoritilgan. Yevropa davlatlari Fransiya, Polsha davlatdarida turizm yordamchi hisoblarini olib borish, o‘ziga xos xususiyatlari batafsil o‘rganilingan. Maqolaning asosiy maqsadi O‘zbekistonda ham turizm yordamchi hisoblaridan foydalanishni yo‘lga qo‘yish uchun zaruriy ko‘nikmalarni shakllantirishdan iborat. Turi yordamchi hisoblari (TSA) dan tuzilmaviy ma’lumotlardan foydalanadigan modelga asoslangan makroiqtisodiy baholashda ushbu maqola mavjud bo‘lgan yangi tahliliy imkoniyatlarni namoyon etadi. TSAlar tizimi turistik mahsulotga xos jihatlarni taklif qiladi. Turizm statistikasini hisobini olib borish bo‘yicha, xalqaro tajribalar turlicha va ko‘plab standartlar mavjud. Ular tavsiya xarakteriga ega. Lekin, ushbu tavsiyalar ko‘pchilik davlatlarda milliy xususiyatlarni hisobga olmagan holda qo‘llanilib kelinmoqda. O‘zbekiston Respublikasida esa yuqorida keltirilgan va tahlil qilingan standartlar deyarli qo‘llanilmaydi. Shu munosabat bilan maqolada O‘zbekistonda xalqaro tajriba va standartlariga tayangan holda turizm statistik hisobini olib borish bo‘yicha tadqiqotlar olib boriladi.
Kalit so'zlar:
turizm, turizm yordamchi hisobi, asosiy statistik ko‘rsatkichlar, tashrif buyuruvchilar toifalari ichki turizm iste’moli, chiqishga oid turizm qo‘shilgan qiymat hisobi, mamlakat ichidagi turizm bo‘yicha taklif va iste’mol, turizm tarmoqlarida bandlik.
Foydalanilgan manbalar:
1. Vspomogatelnыy schet turizma: rekomenduemaya metodologicheskaya osnova, 2008 god, ISBN 098-92-1461023-6, -Nyu York, BMT, BTT, Yevrostat. 2010. St.10
2. Measuring the social dimension of the sustainability of tourism – Findings of the MST sub-group on the social dimension Cesare Costantino, Consultant, UNWTO, Committee on Statistics, Nineteenth meeting, Madrid, 26-27 February 2019
3. «Mejdunarodnыe rekomendatsii po statistike turizma, 2008 god» -Madrid i Nyu-York:OON, 2010 god.- 140 st.
4. Aleksandrova A.Yu. Statistika turizma– M.: Federalnoe agentstvo po turizmu, 2014. – 464 s.
5. Mejdunarodnыe rekomendatsii po statistike turizma, 2008 god Rukovodstvo po sostavleniyu statistiki Madrid i Nyu-York: OON. 2016.- 160 st
6. Matyash S.A., Britvina V. V. Konyuxova G. P., Konyuxov V. G., Sedenkov S.E. Osnovы turistskoy deyatelnosti i matematicheskaya statistika v industrii turizma: Uchebnoe posobie. – M.: Izd-vo «Soyuz», 2016. - 174 s.
7. Sharpley, R. (2005) Tourism, Tourists and Society. Cambridgeshire: ELM
8. Tashmuradov T. Ekonomika mejdunarodnaya turizma. – Tashkent, 1994. 5 bet
9. Saidov A. O‘zbekistonda turizm. Istiqbol va muammolar, - Toshkent, 1992, 12 bet
10. Saidov A.F. Turizm v Uzbekistane: ekonomicheskie, sotsialnыe i organizatsionnыe aspektы, -: Institut turizma, 1991
11. Hsiao C. Analysis of Panel Data. _ Cambridge University Press, 1986.
12. Wooldridge J. M. Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, _ MIT Press, 2002. (Ch. 10.)
13. Wooldridge J. M. Introductory Econometrics: A Modern Approach, 2 ed., South-Western College Pub., 2002. (Ch. 13, 14.)
14. Blakely E. Planning Local Economic Development: Theory and Practice. SAGE Publications. 1994. 41. Greene W. H. Econometric Analysis. _Prentice-Hall, 2000. (Ch. 14.).
15. S.Tuxliev, R.Hayitboev, B.Sh.Safarov, G.R.Tursunova Turizm asoslari. Darslik. – T.: Fan va texnologiya, 2014. – 332
16. X. Pardayev, A.N.Norchaev. Xalqaro turizm. -Darslik. – T.: TDIU, 2010 y -260 b.
DOI manzili: DOI
